ĐỀ CƯƠNG GIỚI THIỆU LUẬT BÌNH ĐẲNG GIỚI

           

BỘ TƯ PHÁP VỤ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ VIỆT NAM BAN LUẬT PHÁP CHÍNH SÁCH

ĐỀ CƯƠNG GIỚI THIỆU

LUẬT BÌNH ĐẲNG GIỚI

I. SỰ CẦN THIẾT BAN HÀNH LUẬT BÌNH ĐẲNG GIỚI

1. Thể chế hoá quan điểm của Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh về “Nam, nữ bình quyền”, giải phóng phụ nữ, vì sự tiến bộ của phụ nữ; thể chế hoá Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng.

Quan điểm “Nam, nữ bình quyền” của Đảng và Bác Hồ được xác định ngay trong Cương lĩnh đầu tiên của Đảng năm 1930. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn khẳng định vị trí vai trò của phụ nữ trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta, Người luôn căn dặn các cấp uỷ Đảng, cơ quan, đơn vị phải quan tâm chăm lo công tác vận động phụ nữ, đào tạo bồi dưỡng cán bộ nữ, vì sự nghiệp giải phóng phụ nữ. Gần 77 năm qua, quan điểm đó luôn được quán triệt trong các văn kiện, Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng qua các thời kỳ.

Ngay trong những năm tháng ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ngày 10/01/1967, Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 152-NQ/TW về một số vấn đề tổ chức lãnh đạo công tác phụ vận, chỉ rõ: “Tư tưởng phong kiến đối với phụ nữ còn tồn tại khá sâu sẳc trong một số cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ lãnh đạo. Thể hiện rõ nhất tư tưởng hẹp hòi, “trọng nam khinh nữ”, chưa tin vào khả năng lãnh đạo và khả năng quản lý kinh tế của phụ nữ, chưa thấy hết khó khăn trở ngại của phụ nữ…”

Sau khi đất nước hoàn toàn giải phóng, bước vào thời kỳ mới, việc phát huy hơn nữa vị trí, vai trò của các tầng lớp phụ nữ trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân là yêu cầu, đòi hỏi lớn. Chỉ thị số 44- CT/TW ngày 7/6/1984 của Ban Bí thư về một số vấn đề cấp bách trong công tác cán bộ nữ chỉ rõ: “Nhiều cấp uỷ Đảng và lãnh đạo các ngành buông lỏng việc chỉ đạo thực hiện các nghị quyết của Đảng về công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nữ…còn tư tưởng phong kiến, coi thường phụ nữ, đối xử thiếu công bằng với chị em…”; “Các trường lớp đào tạo, bồi dưỡng trong nước và ngoài nước, khi chiêu sinh cần quy định tỷ lệ nữ một cách thoả đáng; …Các trường lớp tập trung cần tổ chức nhà trẻ, lớp mẫu giáo để chị em có con nhỏ gửi cháu”….

Bước vào thời kỳ đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, ngày 12/7/1993 Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TW về đổi mới và tăng cường công tác vận động phụ nữ trong tình hình mới. Nghị quyết nhấn mạnh: “Xây dựng và sửa đổi, hoàn chỉnh các pháp luật, chính sách xã hội có liên quan đến phụ nữ và lao động nữ… Có chủ trương, chính sách phù hợp đối với phụ nữ dân tộc ít người, phụ nữ tôn giáo, phụ nữ nghèo, phụ nữ đơn thân, phụ nữ tàn tật”…

Chỉ thị số 37-CT/TW ngày 16/5/1994 của Ban Bí thư TW về một số vấn đề công tác cán bộ nữ trong tình hình mới khẳng định: “Cần xây dựng Chiến lược đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng lao động nữ nói chung và cán bộ nữ nói riêng…Chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ nữ làm công tác khoa học- kỹ thuật, kinh tế, pháp luật, hành chính, quản lý nhà nước,…cán bộ nữ dân tộc ít người, tôn giáo, vùng sâu, vùng xa. Các trường lớp đào tạo, bồi dưỡng của Đảng, Nhà nước và các đoàn thể khi chiêu sinh cần có quy định tỷ lệ nữ một cách thoả đáng, đưa vào chương trình đào tạo những kiến thức về giới…”

Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng chỉ rõ: “Đối với phụ nữ, thực hiện tốt luật pháp và chính sách bình đẳng giới, bồi dưỡng, đào tạo nghề nghiệp, nâng cao học vấn; có cơ chế, chính sách để phụ nữ tham gia ngày càng nhiều vào các cơ quan lãnh đạo và quản lý ở các cấp, các ngành, chăm sóc và bảo vệ sức khỏe bà mẹ và trẻ em; tạo điều kiện để phụ nữ thực hiện tốt thiên chức người mẹ; xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc”

Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng tiếp tục khẳng định: “Nâng cao trình độ mọi mặt và đời sống vật chất, tinh thần thực hiện bình đẳng giới. Tạo điều kiện để phụ nữ thực hiện tốt vai trò của người công dân, người lao động, người mẹ, người thày đầu tiên của con người. Bồi dưỡng, đào tạo để phụ nữ tham gia ngày càng nhiều vào các hoạt động xã hội, các cơ quan lãnh đạo và quản lý ở các cấp. Chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ bà mẹ, trẻ em. Bổ sung và hoàn chỉnh các chính sách về bảo hộ lao động, bảo hiểm xã hội, thai sản, chế độ đối với lao động nữ. Kiên quyết đấu tranh chống các tệ nạn xã hội và các hành vi bạo lực, xâm hại và xúc phạm nhân phẩm phụ nữ”.

2. Khắc phục những bất cập trong công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về bình đẳng giới và tiến bộ của phụ nữ

Kể từ khi ra đời đến nay, Nhà nước ta đã ban hành bốn bản Hiến pháp (năm 1946, 1959, 1980, 1992- sửa đổi, bổ sung năm 2001),  trong đó, ngoài việc quy định chế độ chính trị, bộ máy Nhà nước, các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân…, còn quán triệt và thể chế hoá quan điểm “nam, nữ bình quyền” bằng những quy định cụ thể. Hiến pháp đầu tiên – năm 1946 quy định: “Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt nam không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo”; “Đàn bà ngang quyền với đàn ông về mọi phương diện”; “Tất cả công dân Việt Nam từ 18 tuổi trở lên không phân biệt gái trai đều có quyền bầu cử…”

Sau nhiều lần bổ sung, sửa đổi đến nay, Điều 63 Hiến pháp năm 1992 quy định: “Công dân nữ và nam có quyền ngang nhau về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội và gia đình. Nghiêm cấm mọi hành vi phân biệt đối xử với phụ nữ. Lao động nữ và nam việc làm như nhau thì tiền lương ngang nhau. Lao động nữ có quyền hưởng chế độ thai sản. Phụ nữ là viên chức Nhà nước và người làm công ăn lương có quyền nghỉ trước và sau khi sinh đẻ mà vẫn hưởng lương, phụ cấp theo quy định của pháp luật. Nhà nước và xã hội tạo điều kiện để phụ nữ nâng cao trình độ mọi mặt, không ngừng phát huy vai trò của mình trong xã hội; chăm lo phát triển các nhà hộ sinh, khoa nhi, nhà trẻ và các  cơ sở phúc lợi xã hội khác  để giảm nhẹ gánh nặng gia đình, tạo điều kiện cho phụ nữ sản xuất, công tác,học tập, chữa bệnh, nghỉ ngơi và làm tròn bổn phận của người mẹ”.

Từ  Điều 53 đến Điều 74 Hiến pháp năm 1992 quy định rõ các quyền,  nghĩa vụ công dân, trong đó, quy định quyền bình đẳng nam, nữ trên các lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình.

Trên cơ sở quy định của Hiến pháp, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước ta nói chung, pháp luật có liên quan đến bình đẳng giới nói riêng được ban hành, đó là: Bộ luật dân sự, Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng dân sự, Bộ luật tố tụng hình sự, Bộ luật lao động, Luật bầu cử đại biểu Quốc hội, Luật bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật công đoàn, Luật thanh niên,  Luật hôn nhân và gia đình, Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, Luật đất đai, Luật nhà ở, Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư, Luật giáo dục, Luật khoa học công nghệ, Luật sở hữu trí tuệ, Luật báo chí, Luật phòng, chống ma túy,  Luật phòng, chống nhiễm vi rút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS), Luật khiếu nại, tố cáo, Pháp lệnh dân số, Pháp lệnh phòng, chống mại dâm, Pháp lệnh cán bộ, công chức, Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, các Chỉ thị, Nghị định, Nghị quyết của Chính phủ về ban hành Quy chế dân chủ trong hoạt động  cơ quan, ở xã, phường, thị trấn…

Theo quy định của các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành (trước khi Quốc hội thông qua Luật bình đẳng giới – tháng 11/2006), công dân nữ, nam có quyền ngang nhau về mọi mặt: chính trị, kinh tế, lao động, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học và công nghệ, y tế và gia đình. Có thể nói, các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành quy định tương đối đầy đủ về quyền bình đẳng giữa nam, nữ.

Tuy nhiên, hệ thống pháp luật về bình đẳng giới (trước khi Quốc hội thông qua Luật bình đẳng giới) còn không ít hạn chế, bất cập. Đó là:

– Quyền bình đẳng nam, nữ được quy định tản mạn, rải rác trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau: Hiến pháp, Bộ luật, Luật, Pháp lệnh, Nghị định, Quyết định, Chỉ thị, Thông tư…, chưa được tập hợp, hệ thống hoá trong một văn bản quy phạm pháp luật chuyên về bình đẳng giới;

– Quy định đối với quyền của công dân nam, nữ trong một số văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý hành chính còn chưa thống nhất, chưa quán triệt đầy đủ, triệt để nguyên tắc bình đẳng nam, nữ, không phân biệt đối xử giữa nam và nữ đã được quy định trong Hiến pháp 1992 (Ví dụ: quy định tuổi quy hoạch, đào tạo cán bộ nam, nữ cách nhau 5 năm; quy định tiêu chuẩn nữ được tuyển dụng làm công chức, viên chức phải có độ tuổi thấp hơn nam, trình độ chuyên môn cao hơn nam, như: nữ đạt khá, giỏi, nam đạt trung bình khá…);

– Hầu hết văn bản quy phạm pháp luật đều xác định đối tượng điều chỉnh chung là “công dân”, “người lao động”, “doanh nghiệp”(do nam hoặc nữ làm chủ doanh nghiệp)…, mặc nhiên được hiểu không có sự phân biệt nam, nữ trong các quan hệ xã hội đó;

– Nhiều văn bản tuy có quy định về bình đẳng giới nhưng chỉ lặp lại quy định chung (mang tính chất khung) của Hiến pháp năm 1992, chưa cụ thể hoá trong văn bản chuyên ngành;

– Nhiều quy định mang tính “ưu tiên” cho nữ nhưng đồng thời hạn chế không ít quyền bình đẳng với nam giới về được quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, khen thưởng… khi nữ cán bộ, công chức, viên chức, công nhân lao động thực hiện thai sản, sinh con, nuôi con nhỏ;

– Hầu hết các văn bản mới quan tâm qui định chế độ, chính sách đối với lao động nữ có quan hệ lao động, được trả tiền lương (theo Bộ luật Lao động), chưa quan tâm đầy đủ đến cả lao động nam, nữ nông nghiệp, nông thôn hoặc lao động tự do ở đô thị;

– Hệ thống pháp luật hiện hành nhìn chung còn thiếu quy định chế tài xử lý các hành vi vi phạm về bình đẳng giới, một số văn bản tuy có quy định nhưng chưa đủ mạnh để ngăn chặn, xử lý các vi phạm pháp luật về bình đẳng giới.

3. Khắc phục tình trạng phân biệt đối xử về giới và những khoảng cách giới trong thực tế 

Hơn 60 năm kể từ khi Nhà nước ban hành bản Hiến pháp đầu tiên năm 1946 đến nay, sự nghiệp “giải phóng phụ nữ”, “nam, nữ bình quyền”, vì sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam ngày càng thu được nhiều thành tựu. Trong hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới do Đảng cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo, Việt Nam không ngừng vươn lên phát triển về mọi mặt và ngày càng khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Trong bối cảnh đó, phụ nữ Việt Nam luôn vững vàng, cùng sát cánh với nam giới nỗ lực thi đua, phấn đấu và đóng góp công sức, trí tuệ để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hiện nay, đã có không ít phụ nữ làm công tác lãnh đạo, quản lý, tham gia các cơ quan dân cử. Việt Nam hiện dẫn đầu các nước châu Á và đứng thứ 18 trên thế giới về tỷ lệ nữ tham gia Quốc hội; số lượng nữ Chủ tịch và tương đương, Phó Chủ tịch cấp tỉnh tăng 50% so với nhiệm kỳ trước. Tỷ lệ nữ ngày càng tăng trong Uỷ ban nhân dân các cấp: Cấp tỉnh tăng từ 6,4% lên 23,9%; cấp huyện tăng từ 4,9% lên 23%; cấp xã tăng từ 4, 5% lên 19,5%. Tỷ lệ nữ thẩm phán Toà án nhân dân tối cao năm 2004 đạt 33%; nữ chủ doanh nghiệp tư nhân là 25%; tỷ lệ nam, nữ từ 10 tuổi trở lên biết chữ là 96% và 91%; nữ giáo viên cấp học mầm non đạt 100%, cấp tiểu học 78,3%, trung học cơ sở 68,2%, trung học phổ thông 56,1%, trung học chuyên nghiệp 65,6%, đại học 40,5%. Năm 2005, học viên nữ trên đại học đạt 30,1%, có 90% phụ nữ được tiếp cận với các dịch vụ y tế; tỷ lệ phụ nữ khi sinh được chăm sóc y tế ở mức trên 95%…    

Báo cáo đánh giá tình hình giới ở Việt Nam (tháng 12/2006) của Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển Châu á (ADB), Vụ phát triển quốc tế Anh (DFID), Cơ quan phát triển quốc tế Canada (CIDA) nhận xét: “Việt Nam là một trong những nước dẫn đầu thế giới về tỷ lệ phụ nữ tham gia các hoạt động kinh tế, là một trong những nước tiến bộ hàng đầu về bình đẳng giới…Với việc các kế hoạch quốc gia khi xây dựng đều chú ý đến vấn đề giới, chắc chắn việc bình đẳng giới sẽ đạt được các bước tiến xa hơn nữa”…Chỉ số phát triển giới (GDI) của Việt Nam tăng từ  0,668 (năm 1998) lên 0,708% (năm 2004), đứng thứ 80/136 quốc gia và hầu như không có sự  chênh lệch với chỉ số phát triển con người…”

Tuy nhiên, trên thực tế việc thực thi pháp luật về bình đẳng giới còn nhiều hạn chế, tạo nên khoảng cách giới cần sớm khắc phục. Đó là:

– Không ít người trong xã hội vẫn tồn tại định kiến giới và tư tưởng trọng nam hơn nữ, như: thích đẻ con trai hơn con gái; cha mẹ muốn để lại tài sản cho con trai nhiều hơn; nhiều người quan niệm việc bếp núc, dọn dẹp nhà cửa, chăm sóc con cái, nội trợ…là của giới nữ; việc kiếm tiền, xây nhà cửa, quan hệ xã hội …là của giới nam. Vì vậy, ngay từ khi còn ở với cha mẹ và sau khi lấy chồng, phụ nữ thường có ít thời gian để học tập, nghỉ ngơi, giải trí, tham gia các hoạt động xã hội như nam giới;

– Cơ hội tiếp cận giáo dục của trẻ em gái và phụ nữ dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng núi cao còn nhiều khó khăn, trở ngại hơn so với trẻ em trai và nam giới ở cùng địa bàn đó, bởi nhiều trường hợp trẻ em gái phải lao động giúp đỡ gia đình, không có điều kiện đi học xa nhà, ở nội trú, nhiều trường hợp khác theo phong tục phải lấy chồng sớm…;

– Không ít cán bộ các cấp, ngành, cơ quan, đơn vị chưa nhận thức đúng vị trí, vai trò của phụ nữ, có tư tưởng coi thường, chưa quan tâm bố trí, đào tạo và sử dụng cán bộ nữ, thậm chí gây khó khăn cản trở sự tiến bộ của phụ nữ. Vì vậy mặc dù tỷ lệ nữ tham gia lãnh đạo, quản lý tăng đáng kể những năm gần đây, song thực tế còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng lực lượng phụ nữ trong xã hội. Ví dụ: Nữ Đại biểu Quốc hội khoá XI nhiệm kỳ 2002-2007 đạt tỷ lệ 27,31%; nữ Đại biểu Hội đồng nhân dân khoá 2004-2009 cấp tỉnh chỉ đạt 23,8%, cấp huyện 23,2%, cấp xã 20,1%; nữ Bộ trưởng và tương đương là 12,5%; cả nước chỉ có 8 nữ Chủ tịch tỉnh và tương đương, 32 nữ Phó Chủ tịch tỉnh; nữ chủ doanh nghiệp chỉ đạt 20%,…Tỷ lệ nữ có học hàm học vị còn quá thấp so với nam giới (tổng số nữ Giáo sư, Phó Giáo sư hiện chỉ có khoảng trên 5%);

– Trong sản xuất nông nghiệp hoặc thương mại dịch vụ, phụ nữ ít có cơ hội được tham gia tập huấn, nâng cao trình độ chuyên môn, tay nghề nên phần lớn phụ nữ chỉ được làm các công việc giản đơn, thiếu ổn định, thu nhập thấp (chỉ bằng 79% so với nam giới)…;

– Việc chăm sóc sức khoẻ đối với phụ nữ, nhất là sức khoẻ sinh sản cho nữ dân tộc thiểu số còn hạn chế; số ca nạo phá thai trong nữ thanh niên và vị thành niên vẫn gia tăng; việc lây nhiễm HIV/AIDS từ mẹ sang con vẫn chưa giảm;

– Tình trạng bạo lực, ngược đãi phụ nữ trong gia đình vẫn tồn tại ở cả đô thị và nông thôn, trong tất cả các nhóm xã hội. Không ít người quan niệm đó là việc riêng, nội bộ của gia đình nên chưa có biện pháp ngăn chặn, xử lý nghiêm minh;

– Do tác động của mặt trái cơ chế thị trường và mở rộng giao lưu quốc tế, vấn đề buôn bán phụ nữ qua biên giới, ra nước ngoài, môi giới kết hôn bất hợp pháp đang trở nên bức xúc trong xã hội;

– Trong thực thi pháp luật, nhiều trường hợp chưa được quan tâm xem xét xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới theo quy định của pháp luật hành chính và  hình sự .

Báo cáo của Chính phủ trình Quốc hội khoá XI tại kỳ họp lần thứ 9 (năm 2006) chỉ rõ: “Khoảng cách về giới vẫn còn tồn tại trong việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản, phụ nữ và trẻ em gái nghèo, dân tộc thiểu số còn ít cơ hội học tập và chăm sóc sức khỏe; vấn đề tảo hôn, nạn phân biệt đối xử và ngược đãi phụ nữ, lạm dụng tình dục trẻ em gái, mại dâm, buôn bán phụ nữ và trẻ em… là những tệ nạn, vi phạm quyền bình đẳng của phụ nữ chưa được ngăn chặn có hiệu quả. Các mục tiêu về tiến bộ phụ nữ và bình đẳng giới chưa được các ngành, các cấp quan tâm thực hiện một cách thường xuyên”; “lao động nữ chiếm tỷ lệ cao trong nông nghiệp và một số ngành dịch vụ song còn ít được đào tạo nghề”; “đối tượng nhiễm HIV ở lớp trẻ và phụ nữ có xu hướng ngày càng tăng”; “còn có những biểu hiện phân biệt đối xử với cán bộ, công chức nữ trong tuyển dụng, đào tạo và bổ nhiệm”.

4. Tiếp tục khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong thực hiện mục tiêu bình đẳng giới, hội nhập khu vực và quốc tế

Bình đẳng giới là một mục tiêu quan trong trong các văn kiện quốc tế về quyền con người, đặc biệt là Công ước liên hợp quốc về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW), Công ước Quốc tế về quyền trẻ em (CRC), các Mục tiêu Thiên niên kỷ…Việt Nam đã ký, tham gia các Công ước quốc tế nói trên. Việc Việt Nam ban hành Luật Bình đẳng giới thể hiện quyết tâm trong việc xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với nam, nữ, là câu trả lời đầy đủ nhất về các khuyến nghị của Uỷ ban CEDAW với Việt Nam trong việc thực hiện Công ước CEDAW.

Trên thế giới hiện có rất nhiều nước, kể cả nước phát triển và đang phát triển đã ban hành các đạo luật về bình đẳng giới và tiến bộ của phụ nữ, như: Úc, Thụy Điển, Nhật Bản, Hàn Quốc, Phần Lan, Đan Mạch, Lào, Trung Quốc, Kô – sô – vô…Việc xây dựng Luật bình đẳng giới có sự tham khảo, chọn lọc kinh nghiệm hay của các nước trong khu vực và trên thế  giới, phù hợp với đặc điểm, điều kiện Việt Nam.

Có thể nói, việc xây dựng Luật bình đẳng giới nhằm tiếp tục thể chế hoỏ quan điểm của Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh, khắc phục những bất cập trong xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, thực thi pháp luật, góp phần nội luật hóa, khẳng định quyết tâm của Việt Nam thực hiện các cam kết với quốc tế về quyền con người, xóa bỏ mọi hình thức phân biệt với phụ nữ.

Luật bình đẳng giới được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2006. Ngày 12 tháng 12 năm 2006, Chủ tịch nước ký Lệnh công bố số 18/2006/L-CTN. Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2007.

II. QUAN ĐIỂM CHỈ ĐẠO XÂY DỰNG LUẬT BÌNH ĐẲNG GIỚI

 1. Thể chế hoá quan điểm của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X và tư tưởng Hồ Chí Minh về giải phóng phụ nữ, phát huy nguồn lực con người, tạo cơ hội và điều kiện cho cả nam và nữ cùng tham gia đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước và hưởng lợi từ thành quả của sự phát triển. 

2. Cụ thể hóa nguyên tắc Hiến định về bình đẳng nam, nữ, không phân biệt đối xử giữa nam và nữ.

3. Rà soát, hệ thống hoá và pháp điển hoá các quy định của pháp luật hiện hành về bình đẳng giới; xác định rõ vị trí của Luật bình đẳng giới trong hệ thống pháp luật, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.

4. Xác định rõ nguyên tắc bình đẳng giới, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, gia đình và cá nhân làm căn cứ và cơ sở cho việc xây dựng pháp luật và thực hiện bình đẳng giới.

5. Nội luật hoá những quy định phù hợp trong các Công ước Quốc tế về quyền con người, đặc biệt là Công ước Liên hiệp quốc về xoá bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW) và tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm, pháp luật nước ngoài .

III. BỐ CỤC VÀ NỘI DUNG CƠ BẢN LUẬT BÌNH ĐẲNG GIỚI

1. Bố cục:

Luật bình đẳng giới gồm 6 Chương, 44 Điều:

Chương I. Những quy định chung có 10 điều (từ Điều 1 đến Điều 10) quy định về phạm vi điều chỉnh; đối tượng áp dụng; áp dụng điều ước quốc tế về bình đẳng giới; mục tiêu bình đẳng giới; giải thích từ ngữ; các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới; chính sách của Nhà nước về bình đẳng giới; nội dung quản lý nhà nước về bình đẳng giới; cơ quan quản lý nhà nước về bình đẳng giới; các hành vi bị nghiêm cấm.

Chương II. Bình đẳng giới trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình có 8 điều (từ Điều 11 đến Điều 18) quy định về bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, lao động, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa, thông tin, thể dục, thể thao và bình đẳng giới trong gia đình.

Chương III. Các biện pháp bảo đảm bình đẳng giới có 6 điều (từ Điều 19 đến Điều 24) quy định biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới; bảo đảm các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật; lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật; thẩm tra lồng ghép vấn đề bình đẳng giới; thông tin, giáo dục, truyền thông về giới và bình đẳng giới; nguồn tài chính cho hoạt động bình đẳng giới.

Chương IV. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, gia đình và cá nhân trong việc thực hiện và bảo đảm bình đẳng giới có 10 điều (từ Điều 25 đến Điều 34) quy định trách nhiệm của Chính phủ; cơ quan quản lý nhà nước về bình đẳng giới; bộ, cơ quan ngang bộ; Ủy ban nhân dân các cấp; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên; Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam; cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, các cơ quan, tổ chức khác; trách nhiệm của gia đình và công dân trong việc thực hiện và bảo đảm bình đẳng giới.

Chương V. Thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm pháp luật về bình đẳng giới có 7 điều (từ Điều 35 đến Điều 42) quy định thanh tra việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới; giám sát việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới; khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới; tố cáo và giải quyết tố cáo hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới; nguyên tắc xử lý hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới; các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, lao động, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa, thông tin, thể dục, thể thao, y tế; các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong gia đình; các hình thức xử lý vi phạm pháp luật về bình đẳng giới.

Chương VI. Điều khoản thi hành có 2 điều (Điều 43 và Điều 44) quy định về hiệu lực thi hành của Luật bình đẳng giới và hướng dẫn thi hành Luật này.

2. Những nội dung cơ bản:  

2.1) Phạm vi điều chỉnh, Điều 1 của Luật bình đẳng giới quy định: Luật này quy định nguyên tắc bình đẳng giới trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình, biện pháp bảo đảm bình đẳng giới, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân trong việc thực hiện bình đẳng giới.

2.2) Đối tượng áp dụng, Điều 2 của Luật bình đẳng giới quy định đối tượng áp dụng của Luật là cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, đơn vị sự nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân, gia đình và công dân Việt Nam (gọi chung là cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân); cơ quan, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam, cá nhân nước ngoài cư trú tại Việt Nam.

2.3) Mục tiêu và các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới : Điều 4 của Luật bình đẳng giới quy định mục tiêu bình đẳng giới là xóa bỏ phân biệt đối xử về giới, tạo cơ hội như nhau cho nam và nữ trong phát triển kinh tế – xã hội và phát triển nguồn nhân lực, tiến tới bình đẳng giới thực chất giữa nam, nữ và thiết lập, củng cố quan hệ hợp tác, hỗ trợ giữa nam, nữ trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình. 

Điều 6 của Luật bình đẳng giới quy định các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới, bao gồm: Nam, nữ bình đẳng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình, không bị phân biệt đối xử về giới; biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới không bị coi là phân biệt đối xử về giới; chính sách bảo vệ và hỗ trợ người mẹ không bị coi là phân biệt đối xử về giới; bảo đảm lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng và thực thi pháp luật; thực hiện bình đẳng giới là trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân. Các nguyên tắc này thể hiện rõ những điểm mới trong quy định của pháp luật nhằm bảo đảm bình đẳng giới thực chất trong trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình.

Với việc xác lập mục tiêu và nguyên tắc cơ bản này, Việt Nam không những thực hiện cam kết quốc tế mà còn xác định rõ «tư tưởng trọng nam hơn nữ» không còn chỗ để tồn tại.

 2.4) Chính sách của Nhà nước về bình đẳng giới, trong các quy định tại Điều 7, ngoài quy định thống nhất với pháp luật hiện hành như: «bảo đảm bình đẳng giới trong mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội và gia đình», đã quy định nhiều điểm mới như: Hỗ trợ và tạo điều kiện cho nam, nữ phát huy khả năng, có cơ hội như nhau để tham gia vào quá trình phát triển và thụ hưởng thành quả của sự phát triển; bảo vệ, hỗ trợ người mẹ khi mang thai, sinh con và nuôi con nhỏ; tạo điều kiện để nam, nữ chia sẻ công việc gia đình; áp dụng những biện pháp thích hợp để xóa bỏ phong tục, tập quán lạc hậu cản trở thực hiện mục tiêu bình đẳng giới; khuyến khích cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân tham gia các hoạt động thúc đẩy bình đẳng giới; hỗ trợ hoạt động bình đẳng giới tại vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn; hỗ trợ những điều kiện cần thiết để nâng chỉ số phát triển giới đối với các ngành, lĩnh vực và địa phương mà chỉ số phát triển giới thấp hơn mức trung bình của cả nước. 

2.5) Nội dung quản lý Nhà nước về bình đẳng giới, theo quy định tại Điều 8 của Luật bình đẳng giới, nội dung quản lý Nhà nước về bình đẳng giới bao gồm: Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, chính sách, mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới; ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về bình đẳng giới; ban hành và tổ chức thực hiện các biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới ; tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về bình đẳng giới; xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ hoạt động về bình đẳng giới; thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới; giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về bình đẳng giới; thực hiện công tác thống kê, thông tin, báo cáo về bình đẳng giới; hợp tác quốc tế về bình đẳng giới. 

2.6) Cơ quan quản lý Nhà nước về bình đẳng giới, Điều 9 của Luật bình đẳng giới quy định Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về bình đẳng giới; Bộ hoặc cơ quan ngang bộ được Chính phủ phân công chủ trì chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về bình đẳng giới ; Bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước về bình đẳng giới thực hiện quản lý nhà nước về bình đẳng giới; Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện quản lý nhà nước về bình đẳng giới trong phạm vi địa phương theo phân cấp của Chính phủ. Quy định này phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính, sắp xếp lại bộ máy nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, trong đó cơ quan quản lý Nhà nước sẽ được Chính phủ phân công cho một Bộ hoặc cơ quan ngang Bộ.

2.7) Các hành vi bị nghiêm cấm, Điều 10 của Luật bình đẳng giới quy định chung có 4 loại hành vi: cản trở nam, nữ thực hiện bình đẳng giới; phân biệt đối xử về giới dưới mọi hình thức; bạo lực trên cơ sở giới; các hành vi khác bị nghiêm cấm theo quy định của pháp luật.

2.8) Bình đẳng giới trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình được quy định tại Chương II từ Điều 11 đến Điều 18.

a- Về Chính trị , Khoản 1, 2, 3 Điều 11 của Luật bình đẳng giới quy định nội dung thống nhất với các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành như: Nam, nữ bình đẳng trong tham gia quản lý nhà nước, tham gia hoạt động xã hội; nam, nữ bình đẳng trong tham gia xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng hoặc quy định, quy chế của cơ quan, tổ chức; nam, nữ bình đẳng trong việc tự ứng cử và được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân; tự ứng cử và được giới thiệu ứng cử vào cơ quan lãnh đạo của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp.

Khoản 4, 5 Điều 11 của Luật bình đẳng giới quy định một số điểm mới: Nam, nữ bình đẳng về tiêu chuẩn chuyên môn, độ tuổi khi được đề bạt, bổ nhiệm vào cùng vị trí quản lý, lãnh đạo của cơ quan, tổ chức; biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới gồm: bảo đảm tỷ lệ thích đáng nữ đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân phù hợp với mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới; bảo đảm tỷ lệ nữ thích đáng trong bổ nhiệm các chức danh trong cơ quan nhà nước phù hợp với mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới.

b- Về kinh tế, Điều 12 của Luật bình đẳng giới quy định : Nam, nữ bình đẳng trong việc thành lập doanh nghiệp, tiến hành hoạt động sản xuất, kinh doanh, quản lý doanh nghiệp. Bên cạnh đó, còn quy định mới : nam, nữ bình đẳng trong việc tiếp cận thông tin, nguồn vốn, thị trường và nguồn lao động; biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới gồm: doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ được ưu đãi về thuế và tài chính theo quy định của pháp luật; lao động nữ khu vực nông thôn được hỗ trợ tín dụng, khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư theo quy định của pháp luật.

c Về lao động, Điều 13 của Luật bình đẳng giới quy định nhiều điểm mới và cụ thể hoá một số quy định của pháp luật hiện hành. Đó là: Nam, nữ bình đẳng về tiêu chuẩn, độ tuổi khi tuyển dụng, được đối xử bình đẳng tại nơi làm việc về việc làm, tiền công, tiền thưởng, bảo hiểm xã hội, điều kiện lao động và các điều kiện làm việc khác. Nam, nữ bình đẳng về tiêu chuẩn, độ tuổi khi được đề bạt, bổ nhiệm giữ các chức danh trong các ngành, nghề có tiêu chuẩn chức danh; biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới trong lĩnh vực lao động bao gồm: quy định tỷ lệ nam, nữ được tuyển dụng lao động; đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho lao động nữ; người sử dụng lao động tạo điều kiện vệ sinh an toàn lao động cho lao động nữ làm việc trong một số ngành, nghề nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất độc hại. 

d- Về giáo dục và đào tạo, nhằm khắc phục một số hạn chế của pháp luật và thực thi pháp luật hiện hành, Điều 14 của Luật bình đẳng giới quy định một số điểm mới: Nam, nữ bình đẳng về độ tuổi đi học, đào tạo, bồi dưỡng; nam, nữ bình đẳng trong việc tiếp cận và hưởng thụ các chính sách về giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ; nữ cán bộ, công chức, viên chức khi tham gia đào tạo, bồi dưỡng mang theo con dưới ba mươi sáu tháng tuổi được hỗ trợ theo quy định của Chính phủ; biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo bao gồm: quy định tỷ lệ nam, nữ tham gia học tập, đào tạo; lao động nữ khu vực nông thôn được hỗ trợ dạy nghề theo quy định của pháp luật. 

e- Về khoa học và công nghệ, văn hoá, thông tin, thể dục, thể thao, Điều 15, 16 của Luật bình đẳng giới quy định rõ quyền bình đẳng nam, nữ trong việc tiếp cận, ứng dụng khoa học và công nghệ, các khoá đào tạo về khoa học và công nghệ, phổ biến kết quả nghiên cứu khoa học, công nghệ và phát minh, sáng chế; tham gia các hoạt động văn hoá, thông tin, thể dục, thể thao, hưởng thụ văn hoá, tiếp cận và sử dụng các nguồn thông tin. 

g Về y tế, Điều 17 của Luật bình đẳng giới quy định một số điểm mới như: Nam, nữ bình đẳng trong tham gia các hoạt động giáo dục, truyền thông về chăm sóc sức khỏe, sức khoẻ sinh sản và sử dụng các dịch vụ y tế; lựa chọn, quyết định sử dụng biện pháp tránh thai, biện pháp an toàn tình dục, phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS và các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Đặc biệt, Luật quy định phụ nữ nghèo cư trú ở vùng sâu, vùng xa, là đồng bào dân tộc thiểu số, trừ các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, khi sinh con đúng chính sách dân số được hỗ trợ theo quy định của Chính phủ, nhằm từng bước giảm khoảng cách về giới hiện còn tồn tại trong thực tiễn thi hành pháp luật hiện nay.   

h- Về gia đình, ngoài các quy định thống nhất với pháp luật hiện hành như: vợ, chồng bình đẳng với nhau trong quan hệ dân sự và các quan hệ khác liên quan đến hôn nhân và gia đình; vợ, chồng có quyền, nghĩa vụ ngang nhau trong sở hữu tài sản chung, bình đẳng trong sử dụng nguồn thu nhập chung của vợ chồng, Điều 18 của Luật bình đẳng giới quy định một số điểm mới như: vợ chồng có quyền, nghĩa vụ ngang nhau trong quyết định các nguồn lực trong gia đình; vợ, chồng bình đẳng với nhau trong việc bàn bạc, quyết định lựa chọn và sử dụng biện pháp kế hoạch hoá gia đình phù hợp; sử dụng thời gian nghỉ chăm sóc con ốm theo quy định của pháp luật; con trai, con gái được gia đình chăm sóc, giáo dục và tạo điều kiện như nhau để học tập, lao động, vui chơi, giải trí và phát triển; các thành viên nam, nữ trong gia đình có trách nhiệm chia sẻ công việc gia đình. 

2.9) Các biện pháp bảo đảm bình đẳng giới : Chương III quy định các biện pháp bảo đảm bình đẳng giới (từ Điều 19 đến Điều 24) bao gồm:

a- Biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới. Theo quy định tại Điều 5 của  Luật bình đẳng giới về giải thích từ ngữ, thì biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới là biện pháp nhằm bảo đảm bình đẳng giới thực chất, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành trong trường hợp có sự chênh lệch lớn giữa nam và nữ về vị trí, vai trò, điều kiện, cơ hội phát huy năng lực và thụ hưởng thành quả của sự phát triển mà việc áp dụng các quy định như nhau giữa nam và nữ không làm giảm được sự chênh lệch này. Biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới được thực hiện trong một thời gian nhất định và chấm dứt khi mục đích bình đẳng giới đó đạt được

  Điều 19 của Luật bình đẳng giới quy định các biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới bao gồm: quy định tỷ lệ nam, nữ hoặc bảo đảm tỷ lệ nữ thích đáng tham gia, thụ hưởng; đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ năng lực cho nữ hoặc nam; hỗ trợ để tạo điều kiện, cơ hội cho nữ hoặc nam; quy định tiêu chuẩn, điều kiện đặc thù cho nữ hoặc nam; quy định nữ được quyền lựa chọn trong trường hợp nữ có đủ điều kiện, tiêu chuẩn như nam; quy định việc ưu tiên nữ trong trường hợp nữ có đủ điều kiện, tiêu chuẩn như nam; các biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới được quy định tại Luật này. 

Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ có thẩm quyền quy định biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới nêu trên, có trách nhiệm xem xét việc thực hiện biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới và quyết định chấm dứt thực hiện khi mục đích bình đẳng giới đó đạt được. 

b- Bảo đảm các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, Điều 20 của Luật bình đẳng giới quy định một số điểm mới: việc xây dựng, sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật phải bảo đảm các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới; các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới là một căn cứ quan trọng của việc rà soát để sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật. 

c- Lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, Khoản 1 Điều 21 của Luật bình đẳng giới quy định lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật là biện pháp nhằm thực hiện mục tiêu bình đẳng giới bằng cách xác định vấn đề giới, dự báo tác động giới của văn bản, trách nhiệm, nguồn lực để giải quyết vấn đề giới trong các quan hệ xã hội được văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh. Đây là vấn đề mới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.

Cụ thể, Khoản 1 Điều 21 của Luật bình đẳng giới quy định: Lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật bao gồm: xác định vấn đề giới và các biện pháp giải quyết trong lĩnh vực mà văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh; dự báo tác động của các quy định trong văn bản quy phạm pháp luật khi được ban hành đối với nữ và nam; xác định trách nhiệm và nguồn lực để giải quyết các vấn đề giới trong phạm vi văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh.

d- Thẩm tra lồng ghép vấn đề bình đẳng giới, Điều 22 của Luật bình đẳng giới quy định trách nhiệm và nội dung thẩm tra như sau:

Uỷ ban của Quốc hội phụ trách lĩnh vực giới có trách nhiệm tham gia với Hội đồng dân tộc, Uỷ ban khác của Quốc hội để thẩm tra lồng ghép vấn đề bình đẳng giới đối với các dự án luật, dự án pháp lệnh, dự thảo nghị quyết trước khi trình Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua.

Nội dung thẩm tra lồng ghép vấn đề bình đẳng giới bao gồm:

– Xác định vấn đề giới trong dự án, dự thảo;

– Việc bảo đảm các nguyên tắc cơ bản về bình đẳng giới trong dự án, dự thảo;

– Việc tuân thủ thủ tục và trình tự đánh giá việc lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng dự án, dự thảo;

– Tính khả thi của dự án, dự thảo để bảo đảm bình đẳng giới. 

e- Thông tin, giáo dục, truyền thông về giới và bình đẳng giới, Điều 23 của Luật bình đẳng giới quy định thông tin, giáo dục, truyền thông về giới và bình đẳng giới là biện pháp quan trọng nhằm nâng cao nhận thức về giới và bình đẳng giới; được đưa vào chương trình giáo dục trong nhà trường, trong các hoạt động của cơ quan, tổ chức và cộng đồng; thông qua các chương trình học tập, các ấn phẩm, các chương trình phát thanh, truyền hình và các hình thức khác. 

g- Nguồn tài chính cho hoạt động bình đẳng giới, Điều 24 của Luật bình đẳng giới quy định cơ chế bảo đảm nguồn tài chính cho hoạt động bình đẳng giới bao gồm: Ngân sách nhà nước; đóng góp tự nguyện của tổ chức, cá nhân; các nguồn thu hợp pháp khác… 

2.10) Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, gia đình và cá nhân trong việc thực hiện và bảo đảm bình đẳng giới, được quy định tại Chương IV (từ Điều 25 đến Điều 34). Trong đó, quy định rõ trách nhiệm của Chính phủ, của cơ quan quản lý Nhà nước về bình đẳng giới, của Bộ, cơ quan ngang Bộ, Uỷ ban nhân dân các cấp, Mặt trận Tổ quốc và các  tổ chức thành viên, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội trong việc thực hiện bình đẳng giới tại cơ quan, tổ chức mình, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức khác, của gia đình, của công dân. Đáng chú ý một số quy định sau đây : 

a- Trách nhiệm của Chính phủ, Điều 25 của Luật bình đẳng giới quy định có một số điểm mới, như: hằng năm báo cáo Quốc hội về việc thực hiện mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới; trình Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền văn bản quy phạm pháp luật về bình đẳng giới; chỉ đạo, tổ chức thực hiện việc lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền; công bố chính thức các thông tin quốc gia về bình đẳng giới; quy định và chỉ đạo thực hiện tiêu chí phân loại giới tính trong số liệu thông tin thống kê nhà nước; phối hợp với Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Trung ương Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam và chỉ đạo các cơ quan hữu quan trong việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức của nhân dân về bình đẳng giới…   

b- Trách nhiệm của bộ, cơ quan ngang bộ, theo Điều 27 của Luật bình đẳng giới quy định trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, bộ,  cơ quan ngang bộ có trách nhiệm: Rà soát, sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ, ban hành mới theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ, ban hành mới văn bản quy phạm pháp luật nhằm bảo đảm bình đẳng giới trong lĩnh vực mà mình quản lý; nghiên cứu, kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới; phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước về bình đẳng giới đánh giá thực trạng bình đẳng giới trong lĩnh vực mà mình quản lý…

c- Trách nhiệm của Uỷ ban nhân dân các cấp: Điều 28 của Luật bình đẳng giới quy định Uỷ ban nhân dân các cấp có trách nhiệm: Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới tại địa phương; trình Hội đồng nhân dân ban hành hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật về bình đẳng giới theo thẩm quyền; tổ chức thực hiện pháp luật về bình đẳng giới ở địa phương; thực hiện thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật và giải quyết khiếu nại, tố cáo về bình đẳng giới; tổ chức, chỉ đạo việc tuyên truyền, giáo dục về giới và pháp luật về bình đẳng giới cho nhân dân địa phương.

d- Trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên : Điều 29 của Luật bình đẳng giới quy định Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận có trách nhiệm: Tham gia xây dựng chính sách, pháp luật và tham gia quản lý nhà nước về bình đẳng giới theo quy định của pháp luật; bảo đảm bình đẳng giới trong tổ chức; tham gia giám sát việc thực hiện pháp luật bình đẳng giới; tuyên truyền, vận động nhân dân, hội viên, đoàn viên thực hiện bình đẳng giới.

Điều 30 của Luật bình đẳng giới quy định trách nhiệm của Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam: Thực hiện các quy định tại Điều 29 của Luật này; tổ chức các hoạt động hỗ trợ phụ nữ góp phần thực hiện mục tiêu bình đẳng giới; phối hợp với cơ quan, tổ chức có liên quan bồi dưỡng, giới thiệu phụ nữ đủ tiêu chuẩn ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân; phụ nữ đủ tiêu chuẩn tham gia quản lý, lãnh đạo các cơ quan trong hệ thống chính trị; thực hiện phản biện xã hội đối với chính sách, pháp luật về bình đẳng giới…  

e- Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc thực hiện bình đẳng giới tại cơ quan, tổ chức mình: 

Điều 31 của Luật bình đẳng giới quy định trong công tác tổ chức, cán bộ, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội có trách nhiệm: Bảo đảm cán bộ, công chức, viên chức, người lao động nam, nữ bình đẳng trong việc làm, đào tạo, đề bạt, bổ nhiệm và hưởng phúc lợi; bảo đảm việc đánh giá cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trên nguyên tắc bình đẳng giới.

Trong hoạt động, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội có trách nhiệm: Xác định thực trạng bình đẳng giới, xây dựng và bảo đảm thực hiện mục tiêu bình đẳng giới trong cơ quan, tổ chức mình và có báo cáo hằng năm; giáo dục về giới và pháp luật về bình đẳng giới cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động do mình quản lý; có biện pháp khuyến khích cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thực hiện bình đẳng giới trong cơ quan, tổ chức và gia đình; tạo điều kiện phát triển các cơ sở phúc lợi xã hội, các dịch vụ hỗ trợ nhằm giảm nhẹ gánh nặng lao động gia đình…

 Điều 32 của Luật bình đẳng giới quy định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức khác (không thuộc trường hợp quy định tại Điều 31 của Luật này như các cơ quan, tổ chức kinh tế, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam…) có trách nhiệm: Phải bảo đảm cho nam, nữ bình đẳng trong tham gia và thụ hưởng; báo cáo hoặc cung cấp kịp thời thông tin về bình đẳng giới trong cơ quan, tổ chức theo đề nghị của cơ quan có thẩm quyền; bố trí cán bộ hoạt động về bình đẳng giới; tổ chức nghiên cứu và ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm tăng cường bình đẳng giới; dành nguồn tài chính cho các hoạt động bình đẳng giới; tổ chức hệ thống nhà trẻ phù hợp để lao động nam, nữ kết hợp hài hoà giữa lao động sản xuất và lao động gia đình; hỗ trợ lao động nữ khi tham gia đào tạo, bồi dưỡng mang theo con dưới ba mươi sáu tháng tuổi; tạo điều kiện cho lao động nam nghỉ hưởng nguyên lương và phụ cấp khi vợ sinh con…

g- Trách nhiệm của gia đình và công dân, Điều 33 của Luật bình đẳng giới quy định một số điểm mới: gia đình có trách nhiệm tạo điều kiện cho các thành viên trong gia đình nâng cao nhận thức, hiểu biết và tham gia các hoạt động về bình đẳng giớ ; giáo dục các thành viên có trách nhiệm chia sẻ và phân công hợp lý công việc gia đình;  đối xử công bằng, tạo cơ hội như nhau giữa con trai, con gái trong học tập, lao động và tham gia các hoạt động khác. 

Điều 34 của Luật bình đẳng giới quy định công dân có trách nhiệm: Học tập nâng cao hiểu biết, nhận thức về giới và bình đẳng giới; thực hiện và hướng dẫn người khác thực hiện các hành vi đúng mực về bình đẳng giới; phê phán, ngăn chặn các hành vi phân biệt đối xử về giới; giám sát việc thực hiện và bảo đảm bình đẳng giới của cộng đồng, của cơ quan, tổ chức và công dân.

2.11) Thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm pháp luật về bình đẳng giới, được quy định tại Chương V (từ Điều 35 đến Điều 42).

a- Về Thanh tra:  Điều 35 của Luật bình đẳng giới quy định thanh tra việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới, trong đó quy định cơ quan quản lý nhà nước về bình đẳng giới thực hiện chức năng thanh tra về bình đẳng giới, đồng thời quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của thanh tra về bình đẳng giới.

b- Về giám sát: Điều 36 của Luật bình đẳng giới quy định Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, các Uỷ ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm giám sát việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới.

c- Khiều nại, tố cáo hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới: Để phù hợp với Luật khiếu nại, tố cáo hiện hành, Điều 37, 38 của Luật bình đẳng giới quy định việc Khiếu nại và giải quyết khiếu nại, tố cáo và giải quyết tố cáo  hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới.

d- Nguyên tắc xử lý hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới, Điều 39 của Luật bình đẳng giới quy định: Mọi hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới phải được phát hiện, ngăn chặn kịp thời. Việc xử lý vi phạm pháp luật về bình đẳng giới phải được tiến hành nhanh chóng, công minh, triệt để theo đúng quy định của pháp luật.  

e- Các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, lao động, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa, thông tin, thể dục, thể thao, y tế, được quy định tại Điều 40 của Luật bình đẳng giới. Cụ thể là:

– Trong lĩnh vực chính trị (Khoản 1): Cản trở việc nam hoặc nữ tự ứng cử, được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân, vào cơ quan lãnh đạo của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp vì định kiến giới; không thực hiện hoặc cản trở việc bổ nhiệm nam, nữ vào cương vị quản lý, lãnh đạo hoặc các chức danh chuyên môn vì định kiến giới; đặt ra và thực hiện quy định có sự phân biệt đối xử về giới trong các hương ước, quy ước của cộng đồng hoặc trong quy định, quy chế của cơ quan, tổ chức.

– Trong lĩnh vực kinh tế (Khoản 2) : Cản trở nam hoặc nữ thành lập doanh nghiệp, tiến hành hoạt động kinh doanh vì định kiến giới; tiến hành quảng cáo thương mại gây bất lợi cho các chủ doanh nghiệp, thương nhân của một giới nhất định.

– Trong lĩnh vực lao động (Khoản 3): Áp dụng các điều kiện khác nhau trong tuyển dụng lao động nam và lao động nữ đối với cùng một công việc mà nam, nữ đều có trình độ và khả năng thực hiện như nhau, trừ trường hợp áp dụng biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới; từ chối tuyển dụng hoặc tuyển dụng hạn chế lao động, sa thải hoặc cho thôi việc người lao động vì lý do giới tính hoặc do việc mang thai, sinh con, nuôi con nhỏ; phân công công việc mang tính phân biệt đối xử giữa nam và nữ dẫn đến chênh lệch về thu nhập hoặc áp dụng mức trả lương khác nhau cho những người lao động có cùng trình độ, năng lực vì lý do giới tính; không thực hiện các quy định của pháp luật lao động quy định riêng đối với lao động nữ.

– Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo (Khoản 4): Quy định tuổi đào tạo, tuổi tuyển sinh khác nhau giữa nam và nữ; Vận động hoặc ép buộc người khác nghỉ học vì lý do giới tính; từ chối tuyển sinh những người có đủ điều kiện vào các khóa đào tạo, bồi dưỡng vì lý do giới tính hoặc do việc mang thai, sinh con, nuôi con nhỏ; giáo dục hướng nghiệp, biên soạn và phổ biến sách giáo khoa có định kiến giới.

– Trong lĩnh vực khoa học và công nghệ (Khoản 5): cản trở nam, nữ tham gia hoạt động khoa học, công nghệ; từ chối việc tham gia của một giới trong các khóa đào tạo về khoa học và công nghệ.

– Trong lĩnh vực văn hóa, thông tin, thể dục, thể thao (Khoản 6): cản trở nam, nữ sáng tác, phê bình văn học, nghệ thuật, biểu diễn và tham gia các hoạt động văn hóa khác vì định kiến giới; sáng tác, lưu hành, cho phép xuất bản các tác phẩm dưới bất kỳ thể loại và hình thức nào để cổ vũ, tuyên truyền bất bình đẳng giới, định kiến giới; truyền bá tư tưởng, tự mình thực hiện hoặc xúi giục người khác thực hiện phong tục tập quán lạc hậu mang tính phân biệt đối xử về giới dưới mọi hình thức.

– Trong lĩnh vực y tế (Khoản 7): cản trở, xúi giục hoặc ép buộc người khác không tham gia các hoạt động giáo dục sức khỏe vì định kiến giới; lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức hoặc xúi giục, ép buộc người khác phá thai vì giới tính của thai nhi.

g- Các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong gia đình, (Điều 41 của Luật bình đẳng giới), bao gồm : cản trở thành viên trong gia đình có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật tham gia định đoạt tài sản thuộc sở hữu chung của hộ gia đình vì lý do giới tính; không cho phép hoặc cản trở thành viên trong gia đình tham gia ý kiến vào việc sử dụng tài sản chung của gia đình, thực hiện các hoạt động tạo thu nhập hoặc đáp ứng các nhu cầu khác của gia đình vì định kiến giới; đối xử bất bình đẳng với các thành viên trong gia đình vì lý do giới tính; hạn chế việc đi học hoặc ép buộc thành viên trong gia đình bỏ học vì lý do giới tính; áp đặt việc thực hiện lao động gia đình, thực hiện biện pháp tránh thai, triệt sản như là trách nhiệm của thành viên thuộc một giới nhất định.

h- Các hình thức xử lý vi phạm pháp luật về bình đẳng giới (Điều 42 của Luật bình đẳng giới): Người nào có hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử lý hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới mà gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

2.12) Điều khoản thi hành (Chương VI), trong đó quy định Luật bình đẳng giới có hiệu lực từ ngày 01 tháng 7 năm 2007(Điều 43) và Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật này (Điều 44).

IV. TỔ CHỨC THỰC HIỆN

Để Luật bình đẳng giới sớm đi vào cuộc sống và phát huy tác dụng tích cực, trong thời gian tới các bộ, ngành, địa phương sẽ tổ chức triển khai một số công việc sau đây:

1. Cơ quan được giao chuẩn bị văn bản sớm trình Chính phủ ban hành Chỉ thị và các Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Bình đẳng giới trước ngày 01/7/2006 – ngày Luật có hiệu lực, gồm: Nghị định quy định chi tiết hướng dẫn thi hành một số điều của Luật bình đẳng giới; Nghị định về lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật ; Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính về bình đẳng giới;

2. Xây dựng kế hoạch triển khai, tuyên truyền và thực hiện Luật bình đẳng giới trong cán bộ, công chức, viên chức, nhân viên, người lao động  thuộc mình quản lý và các tầng lớp nhân dân.

 

>>>>>>> Bài viết đáng quan tâm khác: Dịch vụ tư vấn thường xuyên được cung cấp bởi Vinalaw